İtfaiyedeki taşeron işçilerin hakları nelerdir?
2003 yılında çıkarılan yeni İş Kanunu’nda, ihaleler ve taşeron işçilik sınırlanmış, “asıl işin ihale ile taşeron şirkete verilemeyeceği, asıl işte taşeron işçisi çalıştırılamayacağı” belirtilmişti. Bir şartla aşılabilirdi bu engel. Teknolojik olarak uzmanlık gerektiren ve bu olanağın o kurumda bulunmadığı işlerde. AKP hükümeti, çıkardığı yasa ile ihalecilik hevesine engel olduğunu sonradan fark etmiş, sonra da bu engeli aşmak için çok uğraşmıştı. Yasadışı ihaleler bu yüzden. Ancak, yasadışı ihaleler de yargı konusu oldu. Bugünlerde bu kısıtlamayı aşmak için yeni bir hamle yapıyor AKP. Bunu bir yana bırakıp, 2005 yılına gidelim.
13 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazete’de yeni bir yasa yayımlandı. 5393 sayılı Belediye yasası, Belediye ile ilgili hükümlerde köklü değişiklik yapıyordu. Önceki yasada olmayan bir madde eklenmişti. 67. madde. Yasada, işler tek tek sıralanıyor, bu işlerin ihaleye verilebileceği belirtiliyordu. Ancak, sıralanan işler arasında bazı işler yoktu:
- İtfaiye işleri
- Zabıta işleri
- Mezarlık işleri
- Sanatsal faaliyetler (Bando, mızıka dahil) idi.
Yasada adı geçmeyen bu işler alt işverene verilemez, bu işlerde taşeron işçisi çalıştırılamaz. Tartışma götürmez durumdur bu. Yasaya uyulmaz, bu işler ihaleye verilirse ya da buralarda taşeron işçileri çalıştırılırsa ne olur?
1-) Yargıya başvurulduğunda, taşeron işçisi çalıştırmanın ya da ihalenin “muvazaalı” olduğu, üçüncü kişileri aldatmak için hileye başvurulduğu, yargı hükmü olacaktır.
2-) İşi ihaleye verenler, ya da taşeron işçisi çalıştıranlar, yasa dışı ihale ve yasa dışı işçi çalıştırma yoluyla kamuyu zarara uğratmaktan ötürü, maddi ve manevi zararı yüklenecektir.
3-) Bu yasa dışı ihalelerde çalışan taşeron işçileri için yargı, taşeron işçisi olarak bu işte işe başladıkları tarihten itibaren “asıl işverenin işçisi olma hakkını kazandıklarına” hükmedecektir.
4-) Beş yıldan fazla çalışan işçiler, emsal işi yapan asıl işçinin hakları ile arasındaki bütün farkların geçmişe dönük beş yıllık toplamını alabilecek. Hesaplamada dikkate alınan farklar, ücret, ikramiye, kıdem tazminatı ve sosyal hakları kapsamaktadır. Ki bu miktar bazı yerlerde 90-100 bin lirayı bulabilmektedir.
Yasadaki engele, çok sayıda emsal yargı kararına rağmen bazı belediyeler hâlâ suç işlemeye devam ediyorlar. Mızıka ihalesi açılıyor. Zabıta işleri ihaleye veriliyor. Mezarlıklarda taşeron işçisi çalıştırılıyor. En çok da itfaiye ihalesi...
TEKİRDAĞ BELEDİYESİ’NDE YASADIŞI İHALE
Bu yasadışı ihalelerden biri, bu günlerde Tekirdağ Belediyesi’nde yapıldı. CHP’li belediye, itfaiye ihalesi açtı yeniden. Ama üç yıl önce de yasadışı idi, bugün de yasadışı. İtfaiye işi için ihale açılamaz. Yasadışılık bu kadar da değil. İhalede talep edilenlere bakınca, başka bir yasadışılıkla karşılaşılıyor. Teknik şartnameye göre ihale, “destek personeli hizmet alımı” ihalesi. Oysa kamuda personel temini ihalesi yapılamaz. Yasaya uygun olmak şartıyla, ancak iş ihaleye verilebilir. Eksik personel için ihale açılamaz. Personel ihalesi şartnamede sıralanıyor:
- “Denetim ve Eğitim Hizmetleri Personeli olarak 4 kişi”
- “İtfaiye Müdahale Hizmetleri personeli olarak (şoför, itfaiye eri, itfaiye yardımcı personeli) 120 kişi”
Personel temini ihalesi, işçi kiralamaktır. Kamuda kiralık işçilik yasaktır. 2016 yılında kiralık işçilikle ilgili yasa çıkarıldığında, kamu kurumları (Belediyeler, belediye şirketleri dahil) bunun dışında tutulmuştur. Bu ihale muvazaalıdır, yasadışıdır. Özetle; İtfaiye ihalesi yasadışıdır. Personel temini ihalesi yasadışıdır. Dava açacak işçiler yukarıdaki haklara kavuşabilirler. Bu tür yasadışı ihaleler hemen her belediyede var. Gözünü açan taşeron işçisi, büyük haklara, büyük paralara kavuşabilir. Son uyarım şu: Dava açmak isteyenler, hükümetin yeni düzenlemesinden önce açmalı. Tren kaçabilir.
